Wie zich een beeld probeert te vormen van wat er momenteel in de wereld gebeurt op het gebied van oorlog en vrede, wie de machtsuitoefening en de beïnvloeding van grote en machtige landen tracht te duiden, hun stimulering van ontwikkelingen inzake mens en milieu, met vreedzame woorden maar in een bewapeningswedloop van een strijd om de wereldhegemonie, zal moeten constateren dat de suprematie van de Verenigde Staten gedurende het laatste decennium aan het verdwijnen is. President Trump probeert met zijn ‘Amerika first’ daar wat aan te doen, maar de tragiek is dat hij de ontmanteling van Amerika alleen maar versnelt. Landen als China, de Emiraten, India, Rusland, Saoedi Arabië en zelfs Iran blijken slimmer en uitgekookter het spel te spelen en beloven de gouden bergen die de V.S niet kunnen geven. Amerika wordt verweten agressief en autoritair zijn eigen belangen te behartigen, terwijl de anderen zich het lot van zwakke en armlastige landen aantrekken en zich presenteren als de samenbindende en vredestichtende leiders van een nieuwe wereld.
In het boek De zijderoutes en meer nog in zijn boek De nieuwe zijderoutes schetst Peter Frankopan het mondiale spel dat gespeeld wordt en waar het oude Europa amper nog een rol speelt. De landen van Europa zijn vooral met zichzelf bezig. Hun politieke leiders hebben de handen vol om de mondig geworden bevolking gerust te stellen en met afgedwongen maatregelen tegemoet te komen. Het zwaartepunt van de politieke wereld ligt in het Oosten, daar waar vroeger zich de oude zijderoutes bevonden en nu de nieuwe zich ontwikkelen. Frankopan schetst hoe een en ander zich als een ingewikkeld schaakspel presenteert. Amerika wil goede maatjes zijn met India maar dat wil China ook en daardoor kan India beide machten weer tegen elkaar uitspelen. India voert overleg met Iran om daarmee het buurland Pakistan in toom te houden, terwijl Amerika juist strijdt tegen Iran wat China dus niet doet. Saoedi Arabië richt zich tegen Iran waardoor de V.S. dan weer gedwongen worden goede maatjes met de Saoedi’s te zijn. Daar kan China dan weer van profiteren. Rusland schaakt met Syrië en Iran tegen I.S. en de Saoedi’s en onderhoudt goede contacten met China, hetgeen weer een doorn in het oog is van Amerika. Enzovoorts. Amerika verliest langzaam steeds meer terrein, dat wil zeggen macht en invloed. Het optreden van president Trump lijkt daarvan slechts een symptoom. Symptoombestrijding haalt weinig uit. We weten uit andere sectoren dat wie zich met symptoombestrijding bezighoudt, als een naïeveling wordt aangemerkt en uiteindelijk een buitenstaander blijft. Maar soms is er geen alternatief. Ten aanzien van het wereldgebeuren voelen velen zich een buitenstaander.
De leiders van de sterke staten aan de nieuwe zijderoutes zijn de grote schaakspelers. Daarbij is op te merken dat die van China, Rusland, de Emiraten, die geen democratie kennen en geen last hebben van verkiezingen, voor het leven zijn benoemd en een lange termijn visie kunnen ontwikkelen, terwijl die van de meer Westerse wereld gebonden zijn aan een termijn van vier jaar en dus amper tot een langere termijn politiek kunnen komen. Wat dat betreft is Trump geen partij voor de Chinese leider Xi die veel meer zetten in petto heeft en een lange partij kan spelen waarbij de Amerikaan al lang is vervangen. Je zou kunnen concluderen dat een democratisch stelsel met verkiezingen en een bevolking die meepraat de Westerse strategie aanzienlijk verzwakt. Maar misschien speelt in een democratisch land de politiek geen dictatoriale rol en is daar meer ruimte voor spelers uit wetenschap, bedrijfsleven en particulier initiatief van kunst en religie. Doch zo duidelijk is dat allemaal niet, misschien is onduidelijkheid wel een groot goed. We bevinden ons in een klein land dat een onduidelijk onderdeel vormt van de EU en van een klein werelddeel Europa, dat weer een onduidelijk onderdeel is van onze wereldbol de Aarde, een onooglijke planeet die zich rond de zon beweegt, een gewone kleine ster te midden van een miljard andere sterren in een gewoon klein sterrenstelsel, vergelijkbaar met miljarden andere sterrenstelsels. Maar zo duidelijk is dat allemaal niet.
Piet Winkelaar
Januari 2019