Hoe is het mogelijk dat een man kan overleven wanneer hij 27 jaar in een kale cel van 2 bij 2,5 meter wordt opgesloten, zonder beschermende middelen moet werken in een steengroeve, voortdurend wordt vernederd door bewakers en – wanneer het werk niet snel genoeg naar hun zin gaat – weken moet leven van wat rijstewater? Nelson Mandela, want over hem gaat het, moest dit allemaal ondergaan én wist zijn eigenwaarde te behouden. Het geeft iets onaantastbaars jezelf te blijven respecteren ook al maakt je omgeving dat nog zo moeilijk.
Mandela heeft nóg iets om zich te weren tegen zijn belagers: hij respecteert de cipiers! Niet voor wat zij doen zoals uitschelden, opsluiten, slaan en schoppen, dat keurt hij af, maar door ze als mens te respecteren zoals hij zichzelf ook respecteert. Deze spirit of a real gentleman brengt bij de gevangenisbewaarders verwarring teweeg. In plaats van zichzelf te verlagen door agressief of onhebbelijk gedrag, blijft Mandela in het contact correct tegenover zijn belagers. Zij ervaren respect, zien in hem een heer en hebben geen drijfveer meer om hem te slaan. Dat natuurlijke ontzag voor hem sloeg ook over naar de jeugdige zwarte gevangenen die op niets anders uit waren dan wraak op en geweld tegen de witten. Het beeld dat zo gemakkelijk in de wereld ontstaat, waarbij de ene mens de ander als vijand ziet en hem als zodanig gaat behandelen wat weer geweld opwekt, wordt hier tenietgedaan door het leven van de tegenstander net zo belangrijk te vinden als het eigen leven. Het besef van eigenwaarde wordt in de inaugurele rede van Nelson Mandela sterk uitgedrukt door de volgende tekst van Marianne Williamson:
‘Onze diepste angst is niet dat we onvolmaakt zijn. Onze diepste angst is dat we immens krachtig zijn. Het is ons licht, niet ons duister dat ons het meest beangstigt. We vragen onszelf af: Wie ben ik om briljant, slim, talentvol en prachtig te zijn? Maar waarom niet? Je bent een kind van God. Je dient de wereld niet met valse bescheidenheid. Er is niets verhevens aan jezelf klein te maken zodat andere mensen zich niet onzeker zullen voelen. We zijn allemaal bedoeld om te stralen, zoals kinderen dat doen. We zijn geboren om de glorie van God, die in ons is, tot uitdrukking te brengen. Dit is niet slechts weggelegd voor een enkeling van ons, maar voor ons allen. Als we ons eigen licht laten schijnen, geven we onbewust anderen de vrijheid dit ook te doen. Wanneer we bevrijd zijn van onze angst, zal onze aanwezigheid automatisch anderen bevrijden’ (blz 36-37).
Dit is een fragment uit het nieuwe boek Taal der waarden. Over barbarij en bildung. Dat is geschreven door Jacques Soonius. Hij kijkt in Taal der waarden terug op zijn ervaring als psycholoog (polikliniek van het psychiatrisch ziekenhuis Endegeest) en docent/trainer van studenten en professionals (o.a. LUMC en Inholland).
Geïnteresseerd in zijn boek? Klik hier om Taal der Waarden te bestellen bij Uitgeverij SWP.