Onvoltooid verleden tijd

Hij die zijn verleden vergeet, zal het in het heden herhalen.

 

Of we het nu leuk vinden of niet, onze geschiedenis heeft ons gevormd tot wie we nu zijn. Onze ouders, de familie waarin we geboren zijn, wat er vroeger is gebeurd, we hebben het allemaal ergens in ons systeem opgeslagen. Zowel de fijne als de pijnlijke gebeurtenissen dragen we met ons mee en op een goede of kwade dag komen de nare herinneringen ineens terug. Dat gebeurt dan meestal op een moment dat je er totaal niet op rekent. Een gevoel van angst of eenzaamheid, woede of verdriet kan je zo maar overvallen en aanvankelijk begrijp je totaal niet waar dat nu ineens vandaan komt. Het betreft een tijd in je leven die je niet hebt verwerkt, niet hebt voltooid. Het is ‘unfinished business’. Iets uit het verleden hindert je in het heden. Ook goede herinneringen kunnen op onverwachte momenten bij ons opkomen, maar dat is meestal plezierig en daar hebben we in het nu geen last van.

Ouders dragen in de eerste plaats de verantwoordelijkheid voor de veiligheid en het geluk van hun kinderen, maar zijn er helaas niet altijd goed toe in staat.

 

In mijn psychotherapeutische praktijk komt het vaak voor dat mensen zeggen: ‘Ik wil het verleden laten rusten, dat is voorbij. Ik leef nu, ik wil vooruitkijken.’ Een volstrekt begrijpelijke en menselijke wens, maar in de meeste gevallen kun je er niet omheen. Als nare beelden en gevoelens uit het verleden zich blijven opdringen en als het ware regelmatig om aandacht vragen, dan moet je er iets mee. Juist om straks weer vooruit te kunnen kijken en voluit in het nu te kunnen leven, dien je eerst die oude hinderpalen weg te nemen. Het betreft meestal onverwerkte stukken, conflicten met ouders, traumatische gebeurtenissen, onuitgesproken misverstanden in het gezin van herkomst, die zo kunnen doorwerken dat daardoor het nu vertroebeld wordt en je in het heden soms weer hetzelfde gaat doen als in dat onverwerkte verleden. Je merkt dat bijvoorbeeld doordat je situaties gaat vermijden waarvan je denkt dat die de oude weggestopte gebeurtenissen zullen oproepen. Ook kun je je in het heden ineens heftig gekwetst voelen, veel intenser dan de situatie eigenlijk rechtvaardigt.

 

Het kan zijn dat je baas je vraagt een brief opnieuw te schrijven omdat zij de tekst niet juist vindt en jij ervaart dit alsof zij nu ineens jouw gehele professionaliteit in twijfel trekt. Net zoals je vroeger als je met een niet zo goed rapport thuiskwam, je vader daar zo ontevreden over was dat het net leek alsof hij jou als persoon afkeurde.

Het kan zijn dat A veel moeite heeft om zich te binden en een vaste relatie aan te gaan terwijl zij toch veel van haar vriend houdt en zelf niet begrijpt waarom zij de stap om samen te gaan wonen niet aandurft. De oorzaak zou kunnen liggen in het onveilig gehecht zijn doordat toen zij jong was haar moeder een half jaar in het ziekenhuis werd opgenomen en zij zich als kind toen in de steek gelaten voelde.

Dit zijn voorbeelden van onvoltooide zaken in het verleden die het in contact zijn met de realiteit van het heden belemmeren.

Wat kunnen we doen om onze eigen onvoltooid verleden tijd te verwerken zodat de oude wonden geheeld worden met als doel om volledig in het nu te leven? Want dan kunnen we weer voluit in het nu leven. In vrede met onszelf en anderen en wederzijds respect voelen. Bewustwording is altijd de eerste stap. Wat hindert me in het heden zozeer dat ik daardoor afraak van mijn eigen ware zelf?

 

Stap 1

Je merkt het gevoel, de gedachte of de neiging om iets te doen op (voelen, denken, doen, daar bestaat menselijk gedrag uit), je drukt het niet weg. Soms heb je de neiging iets te doen wat in eerste instantie een beetje vreemd lijkt of niet passend zou zijn bij de situatie van nu. Als je dat kunt opmerken bij jezelf zonder het te doen, ben je al een heel eind in het verwerkingsproces. Het begint altijd met zachtheid en mildheid voor jezelf op te brengen en elk gevoel dat of elke gedachte die er bij je opkomt te erkennen en dan tegen jezelf te zeggen: ‘Oh, dat zal mogelijk met vroeger te maken hebben.’

 

Stap 2

Als de situatie in het heden veilig genoeg is en je even tijd voor jezelf kunt nemen, dan laat je het gevoel toe en geeft er uiting aan, bijvoorbeeld door te huilen, te schreeuwen, er iets over op te schrijven, te kleien, te tekenen of een andere uitingsvorm te vinden die bij jou past. En als dat mogelijk is, spreek je erover met een therapeut. In elk geval niet wegduwen of verdringen, wat je tot nu toe gedaan hebt. Het is belangrijk dat je met een volwassen deel van jezelf in het heden beoordeelt of de situatie van nu vertrouwd en veilig genoeg is voor je om die kwetsbaarheid te tonen. Al uitende komen soms herinneringen naar boven over wie er bij de oorspronkelijke situatie in het verleden betrokken waren. Het gevoel, de gedachte en het gedrag die je aan het verwerken bent, hebben hiermee te maken. Vaak zijn het ouders die in dat verleden (mogelijk onbewust en onbedoeld) je onrecht aandeden. In het heden is er iets dat een gebeurtenis uit het verleden ‘triggert’.

Bijvoorbeld Piet, een cliënt van me, merkt dat hij hunkert naar de aandacht van zijn collega’s. Hij heeft de neiging om net als vroeger in zijn gezin van herkomst de clown uit te gaan hangen. Vroeger moesten zijn gezinsleden er wel even om lachen, maar al snel ging het vervelen en gingen zij hem pesten en uitjouwen. Ouders grepen niet in, blijkbaar beseften zij de ernst van de situatie niet. Dat was niet leuk voor Piet, maar hij wende eraan en kreeg in elk geval zo wel de aandacht. Nu merkt Piet bij zichzelf dat hij diezelfde positie opzoekt, waarbij hij in zijn team uitgelachen en niet serieus genomen wordt. Het rare is dat hij kan ervaren dat hij het eigenlijk anders wil, maar toch steeds weer terugvalt in dit gedrag, mede omdat het ‘oud en vertrouwd en dus veilig’ voelt. Maar omdat hij nu begrijpt waarmee zijn gedrag te maken heeft, is hij al bezig aan stap drie in zijn verwerkingsproces.

 

Stap3

De herinneringen zijn van belang om het gevoel, de gedachte en het gedrag in het nu te begrijpen, te kunnen plaatsen en eventueel de mensen uit het verleden die erbij betrokken zijn, dikwijls vooral je vader en moeder, ook beter te begrijpen en/of te vergeven.

 

Stap 4

Met begrip voor en inzicht in hoe je gedrag van nu beïnvloed wordt door onverwerkte zaken uit het verleden, is het minder moeilijk om dat gedrag te stoppen en te doen waar je werkelijk in het nu behoefte aan hebt. In het geval van de hiervoor genoemde Piet geldt dat hij stopte met zijn clownsgedrag. Hij geeft zijn mening en neemt in het team de positie in die hij ook heeft. Hij kan weer respect voelen voor zichzelf. In stressvolle situaties herkent hij bij zichzelf de neiging om weer de grapjas te worden. Hij realiseert zich dan dat de mensen om hem heen collega’s van hem zijn en niet zijn broers en zussen en blijft serieus zijn werk doen.

 

De verdringing van nare onvoltooide zaken uit het verleden heeft je tot nu toe altijd geholpen om te overleven. En vroeger heeft dit je geholpen om de nare (eventueel traumatische) gebeurtenis te kunnen doorstaan. Naarmate je ouder wordt, zal verdringen je steeds lastiger vallen. Daarom dien je over te gaan tot verwerken om er voltooid verleden tijd van te maken, al dan niet met behulp van een therapeut.

Het is een langdurig proces waarvoor je geduld, mildheid, begrip voor jezelf en acceptatie nodig hebt. Jouw intelligentie, je veerkracht, doorzettingsvermogen en het besef van wat je tot nu allemaal al bereikt hebt, zullen je daarbij helpen. En bedenk dat ouders ooit ook kinderen waren van ouders.

 

Ontleend aan:

Marijke Arendsen Hein
ISBN: 9789088507380
(2017)

 

 

Geef een antwoord

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

*